Πράσινη ανάπτυξη επί το έργον ή

Πώς να μετατρέψετε τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας σε εργαλείο πλουτισμού και περιβαλλοντικής υποβάθμισης

Η πολυαναμενόμενη διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας, κατέληξε σε μια νέα περιπέτεια στην Ελλάδα της απελευθερωμένης αγοράς ενέργειας: Το νομοσχέδιο του ΥΠΕΚΑ κατόρθωσε γρήγορα να συσπειρώσει απέναντι του, το μεγαλύτερο μέρος των φορέων που ασχολούνται με το περιβάλλον και είναι πάγιοι υποστηρικτές των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, σύλλογοι, ΜΚΟ, κινήσεις και ενεργοί πολίτες, διέγνωσαν την έκπτωση των περιβαλλοντικών αξιών και διατύπωσαν την αντίθεσή τους στη μείωση του δημόσιου ελέγχου και την διευκόλυνση της ανεξέλεγκτης εγκατάστασης βιομηχανικής κλίμακας «πάρκων» σε κάθε σημείο της επικράτειας.
Για να μην αναρωτιόμαστε «ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο», το νέο νομοσχέδιο μοιάζει να έχει παραγγελθεί από εταιρείες και συμπράξεις του κλάδου (ευρωπαϊκοί κολοσσοί και εθνικοί εργολάβοι) που έλκονται από τον πακτωλό των επιχορηγήσεων.[1]
Η ελεύθερη πρόσβαση σε κατάληψη τεράστιων εκτάσεων δημόσιας (δωρεάν) γης, συνδυάζεται με την δυσοίωνη προοπτική μετατροπής δασών, βουνοκορφών, οικοσυστημάτων και τοπίων σε πάρκα γιγάντιων ανεμογεννητριών, καλωδίων, υποσταθμών και πυλώνων ανάλογα με την επιλογή και το συμφέρον των επενδυτών.[2]
Η αποκατάσταση του περιβάλλοντος όταν ολοκληρωθεί ο χρόνος ζωής, εισπραχθούν οι επιδοτήσεις ή γίνουν ασύμφορες οι εγκαταστάσεις, δεν περιλαμβάνεται στις πρόνοιες του νομοσχεδίου. Η εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας απαξιώνεται ακόμη περισσότερο, η χωροταξία αντιμετωπίζεται ως περιττή πολυτέλεια και οι τοπικές κοινωνίες δωροδοκούνται απευθείας για να «ξεχάσουν» τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις. Και όλα αυτά, ενώ η εκτίμηση των πραγματικών αναγκών της χώρας μας σε ενέργεια δεν έχει γίνει ακόμη: οι αιτήσεις για νέες εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής (συμβατικές και ΑΠΕ) που έχουν κατατεθεί από τις ίδιες μεγάλες εταιρείες, είναι πολλαπλάσιες των σημερινών αναγκών. Η εξοικονόμηση ενέργειας, ένας τομέας που η χώρα υστερεί χαρακτηριστικά, πέρασε στα «ψιλά» του νομοσχεδίου και αντιμετωπίστηκε πλημμελώς με τον ενεργειακό κανονισμό για τα κτίρια που ακολούθησε.
Το νομοσχέδιο ενισχύει τις μορφές ΑΠΕ για τις οποίες ενδιαφέρονται οι μεγάλοι παίκτες, δηλαδή μεγάλης κλίμακας αιολικά και φωτοβολταικά «πάρκα», ενώ βαφτίζει ως ΑΠΕ ακόμη και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά φράγματα. Μικρότεροι επενδυτές στον τομέα των φωτοβολταικών που διαμαρτυρήθηκαν μέσω του συνδέσμου τους για άνιση μεταχείριση, κατέθεσαν εξώδικα. Το νέο νομοσχέδιο δεν αποτελεί καινοτομία του Υπουργείου Περιβάλλοντος όπως διαφημίστηκε: με δελτίο τύπου οι πρώην ΥΠΑΝ, Χατζιδάκης –Μουσουρούλης, διεκδίκησαν την πατρότητα του νομοσχεδίου και έδωσαν στη δημοσιότητα το πανομοιότυπο δικό τους σχέδιο που παρέδωσαν στην κ. Μπιρμπίλη. Διόλου παράξενο. Οι συντάκτες, όπως και τα συμφέροντα που πρέπει να εξυπηρετηθούν είναι κοινά. Ποιος είπε ότι δεν υπάρχει συνέχεια στην διοίκηση;
Το τοπίο που διαμορφώνεται για τις ΑΠΕ είναι έργο που έχουμε ξαναδεί: Η πραγματικότητα αντιστρέφεται και η κερδοσκοπία ενδύεται φιλοπεριβαλλοντικό μανδύα. Στην Ισπανία, την Ιταλία, την Μ. Βρετανία και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη, έρχονται στο φως διαδοχικές υποθέσεις διαφθοράς και σκανδάλων. Οι αρχές που ασχολούνται με το πρόβλημα υποστηρίζουν ότι είναι αδύνατο να υπολογιστεί το μέγεθος της απάτης και της διασπάθισης δημόσιου χρήματος που γίνεται για την κατασκευή αιολικών πάρκων. [3]
Όσο αλήθεια είναι ότι η προώθηση των ΑΠΕ είναι επιτακτική για την αντιμετώπιση της ρύπανσης και της κλιματικής αλλαγής, άλλο τόσο είναι αλήθεια ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να θεωρούνται δημόσιος πλούτος. Οι εκτάσεις που χρησιμοποιούνται είναι συνήθως δημόσιες. Οι επιχορηγήσεις βαρύνουν την κοινωνία, όπως και η προσαρμογή των δικτύων που σήμερα δεν είναι σε θέση να «σηκώσουν» αυξημένο φορτίο ΑΠΕ. Οι αθρόες εισαγωγές -γιατί στη χώρα μας δεν παράγουμε τα σχετικά τεχνολογικά αγαθά- θα έχουν συνέπειες στο εμπορικό ισοζύγιο, την ύφεση και την ανεργία. Οι πολύ αυξημένες τιμές της παραγόμενης ενέργειας θα βαρύνουν τους πολίτες καταναλωτές.
Επιπλέον σε πανευρωπαϊκό επίπεδο η συγκέντρωση των πηγών ενέργειας σε λίγα χέρια και η αποκλειστική εξάρτηση από μεγάλα δίκτυα μεταφοράς και διανομής, παραδίδουν τον έλεγχο της ενέργειας σε όμιλους συμφερόντων, ευνοούν την δημιουργία εντοπισμένων ενεργειακών κέντρων και πυρηνικών σταθμών, συνεργούν στην γιγάντωση των μητροπόλεων και την αναπαραγωγή καταναλωτικών προτύπων που διογκώνουν την κατανάλωση ενέργειας.
Στον αντίποδα, το περιβαλλοντικό και κοινωνικό όφελος από την εφαρμογή των ΑΠΕ, περνάει μέσα από τον κοινωνικό έλεγχο στον σχεδιασμό και την παραγωγή ενέργειας. Αφορά την προτεραιότητα στην ενίσχυση τοπικών αποκεντρωμένων συστημάτων ΑΠΕ όπου θα ενθαρρύνονται να συμμετέχουν Δήμοι, συνεταιρισμοί, συλλογικότητες, μεμονωμένοι αυτοπαραγωγοί για βιομηχανική, επαγγελματική, αγροτική και οικιακή χρήση. Αφορά την απόδοση κινήτρων και την ενημέρωση για εξοικονόμηση ενέργειας. Τις αλλαγές σε όλα τα κτίρια με θερμομόνωση, συντήρηση ή αλλαγή των συστημάτων κεντρικής θέρμανσης, γεωθερμία, πράσινες ταράτσες, βιοκλιματικές εφαρμογές, φωτοβολταικά στις στέγες και στις όψεις, μικρές ανεμογεννήτριες. Την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής συστημάτων ΑΠΕ, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Την έρευνα και ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών ΑΠΕ, την ανάπτυξη τεχνολογιών και συστημάτων αποθήκευσης. Αφορά τέλος την προσεκτική χωροθέτηση των μεγάλων εγκαταστάσεων ΑΠΕ με ενημέρωση και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, ώστε ελαχιστοποιούνται οι επιπτώσεις και να προστατεύονται αναντικατάστατα αγαθά όπως η βιοποικιλότητα, οι φυσικοί πόροι, τα σπάνια τοπία, η πολιτιστική κληρονομιά.
Ένα άλλο μοντέλο για τις ΑΠΕ είναι εφικτό και διαγράφεται σε πολλές από τις τοποθετήσεις που κατατέθηκαν στην διαβούλευση. Θα υιοθετηθεί στην Ελλάδα, της αρπαχτής και της διαπλοκής; Στη χώρα που εμπιστεύεται την τύχη της στους θεματοφύλακες της διεθνούς κερδοσκοπίας; Σε μια κοινωνία που δύο κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία ώστε να παραμένουν ίδιες οι πολιτικές; Μάλλον απίθανο αν δεν είμαστε εκεί να το θυμίζουμε και να το διεκδικούμε: Αγωνιζόμαστε για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας για όλους, για την προώθηση του δημοκρατικού σχεδιασμού, της κοινωνικής συμμετοχής και της αποκέντρωσης, στην εξυπηρέτηση των πραγματικών κοινωνικών αναγκών και της προστασίας του περιβάλλοντος.


[1] Στελέχη των ίδιων εταιρειών κλήθηκαν να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον ως γραμματείς και σύμβουλοι του Υπ. Περιβάλλοντος
[2] Χιλιόμετρα δρόμων εύρους ως 15 μέτρων για να μεταφερθούν τα εξαρτήματα, ισοπέδωση και εκατοντάδες τόνοι μπετόν για να στερεωθούν ιστοί ύψους ως και 150 μέτρων, συμπληρώνουν την τυπική μορφή μιας τέτοιας εγκατάστασης.
[3] Εφημερίδα Καθημερινή 20-12-09: «Αέρας διαφθοράς στα αιολικά πάρκα, Κίνητρο οι επιδοτήσεις δισ. της Ε.Ε.»